Bộ Quy chuẩn Việt Nam trong xử lý các tác nhân thải ra môi trường

Giới thiệu Bộ Quy chuẩn Việt Nam trong xử lý các tác nhân thải ra môi trường

Trong bối cảnh phát triển công nghiệp nhanh chóng, ô nhiễm môi trường – đặc biệt là ô nhiễm không khí – đang trở thành thách thức nghiêm trọng tại Việt Nam. Để kiểm soát hiệu quả các nguồn thải độc hại từ sản xuất, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành QCVN 19:2024/BTNMT, bộ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia mới về khí thải công nghiệp. Quy chuẩn này thay thế các văn bản cũ, tích hợp những tiêu chí kiểm soát chặt chẽ hơn, hướng tới bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo phát triển bền vững.

Không chỉ đề cập đến các chỉ tiêu ô nhiễm như SO₂, NOx, CO, bụi mịn hay kim loại nặng, QCVN 19:2024 còn đặc biệt nhấn mạnh đến phương pháp quan trắc, kiểm tra và trách nhiệm của từng đơn vị vận hành. Đây là bước tiến quan trọng, đặc biệt với các ngành công nghiệp sử dụng thiết bị đốt như lò hơi công nghiệp, lò đốt rác hay các cơ sở sản xuất khác.

---

Phân loại khu vực áp dụng quy chuẩn khí thải

Khu vực cần bảo vệ nghiêm ngặt (vùng A)

Vùng A bao gồm bệnh viện, trường học, khu bảo tồn thiên nhiên – những khu vực đòi hỏi không khí trong lành tuyệt đối. Vì vậy, các nguồn thải hoạt động tại đây phải đáp ứng mức giới hạn khí thải cực kỳ nghiêm ngặt.

Khu dân cư sinh sống (vùng B)

Với các khu đô thị, dịch vụ, khu dân cư thông thường, QCVN 19:2024 áp dụng mức trung bình nhưng vẫn yêu cầu kiểm soát nghiêm túc để không gây ảnh hưởng sức khỏe.

Khu vực xa dân cư (vùng C)

Khu công nghiệp hoặc cơ sở sản xuất vùng sâu vùng xa được áp dụng quy chuẩn “dễ thở hơn”, tuy nhiên vẫn phải đảm bảo kiểm soát khí thải và tuân thủ quy định.

Sự khác biệt giữa vùng A, B, C trong thực tế

Mỗi vùng sẽ có giới hạn khí thải khác nhau cho các thông số như CO, NOx, SO₂ và bụi. Ví dụ: với lò hơi biomass thông dụng công suất thấp, giới hạn bụi mịn PM cho vùng A chỉ là 40 mg/Nm³, trong khi vùng C có thể lên tới 60 mg/Nm³.

Ý nghĩa trong lập báo cáo môi trường

Việc xác định đúng vùng địa lý giúp doanh nghiệp xác định ngưỡng phát thải cần tuân thủ, từ đó lập báo cáo môi trường chính xác và hiệu quả.

Cột	Áp dụng cho khu vực	Yêu cầu khí thải
A	Khu vực cần bảo vệ nghiêm ngặt: gần bệnh viện, trường học, khu bảo tồn,…	Rất nghiêm ngặt – khí thải phải cực sạch
B	Khu vực có dân cư sinh sống: khu đô thị, dịch vụ, dân cư,…	Mức trung bình – vẫn cần xử lý khí thải tốt
C	Khu vực xa dân cư: khu công nghiệp, nhà máy vùng sâu, vùng xa…	Dễ hơn một chút – nhưng vẫn phải kiểm soát khí thải

---

Giới hạn phát thải cho các loại nhiên liệu công nghiệp

Nhiên liệu lỏng: dầu FO, DO, dầu nhẹ

Lò hơi sử dụng nhiên liệu lỏng phải đáp ứng giới hạn CO, NOx và bụi cực kỳ nghiêm ngặt, đặc biệt với công suất trên 20 tấn/h. Do đó, nhiều doanh nghiệp đang lựa chọn dịch vụ vận hành lò hơi chuyên nghiệp 24/7 để đảm bảo an toàn.

Nhiên liệu rắn: than, rác thải, bùn công nghiệp

Các loại lò đốt sử dụng nhiên liệu rắn như than đá, bùn thải công nghiệp phải được kiểm soát bụi mịn nghiêm ngặt vì nguy cơ ô nhiễm cao. Giới hạn PM có thể lên đến 60 mg/Nm³, tùy theo vùng.

Nhiên liệu sinh khối: củi, trấu, viên nén gỗ

Các lò đốt nhiên liệu sinh khối như viên nén gỗ có quy chuẩn phát thải chặt chẽ nhưng thân thiện môi trường hơn. Với xu hướng chuyển dịch sang năng lượng tái tạo, đây là lựa chọn ưu tiên của nhiều nhà máy.

Các loại khí đốt như LPG, khí thiên nhiên nén CNG có mức phát thải CO và bụi thấp hơn, đặc biệt phù hợp với vùng A hoặc B khi yêu cầu môi trường nghiêm ngặt.

Nhiên liệu từ phế phẩm nông nghiệp

Một số cơ sở còn tận dụng vỏ hạt điều làm chất đốt – giải pháp hiệu quả, tiết kiệm và thân thiện môi trường.

---

Phương pháp quan trắc và phân tích khí thải

Đo đạc tại hiện trường theo tiêu chuẩn quốc tế

Các phương pháp đo được sử dụng gồm TCVN, US EPA, ISO… giúp xác định chính xác hàm lượng khí thải như NOx, CO, SO₂.

Thiết bị đo trực tiếp và lấy mẫu

Thiết bị đo lưu lượng, áp suất, nhiệt độ, nồng độ CO, bụi… phải đạt chuẩn kỹ thuật. Các mẫu sau đó được mang về phòng thí nghiệm phân tích chuyên sâu.

Tần suất và điều kiện quan trắc

Doanh nghiệp bắt buộc quan trắc định kỳ, tối thiểu 1–2 lần/năm hoặc theo yêu cầu cụ thể của giấy phép môi trường đã được cấp.

Vai trò của đơn vị quan trắc đủ điều kiện

Chỉ những tổ chức có chứng nhận năng lực kỹ thuật mới được thực hiện đo đạc, đánh giá và xác nhận tính tuân thủ cho cơ sở phát thải.

Xử lý khí thải trước khi xả ra môi trường

Các lò hơi sinh khối hay lò công nghiệp khác cần trang bị hệ thống lọc bụi, hấp thụ khí độc hại để đảm bảo lượng xả thải nằm trong giới hạn.

---

Trách nhiệm pháp lý và kiểm soát của cơ quan quản lý

Trách nhiệm của chủ đầu tư, cơ sở sản xuất

Chủ đầu tư có nghĩa vụ thực hiện kiểm soát khí thải đúng quy chuẩn, cập nhật thông số ô nhiễm trong báo cáo ĐTM, hồ sơ môi trường, tránh bị xử phạt hành chính.

Vai trò của UBND tỉnh và cơ quan môi trường địa phương

UBND tỉnh có quyền điều chỉnh quy chuẩn địa phương, rà soát và hướng dẫn thực hiện cho các cơ sở mới thành lập hoặc chuyển đổi công nghệ.

Cơ quan môi trường cấp trung ương

Có trách nhiệm thanh tra, giám sát, hỗ trợ chuyên môn và xử lý vi phạm với các cơ sở cố tình không tuân thủ QCVN.

Phân quyền trách nhiệm trong báo cáo và xử phạt

Việc phân cấp giúp giảm tải cho trung ương, tăng hiệu quả giám sát và xử lý nhanh các vi phạm môi trường ngay tại địa phương.

Tăng cường phối hợp đa ngành trong kiểm soát

Để đảm bảo hiệu quả, cần sự phối hợp giữa ngành môi trường, công thương, xây dựng trong việc kiểm tra chất đốt sinh khối và hệ thống xử lý khí thải của doanh nghiệp.

---

Tối ưu nhiên liệu và công nghệ xử lý khí thải

Sử dụng công nghệ đốt sạch và tái tạo

Đầu tư hệ thống đốt tiên tiến là xu thế bắt buộc, giúp giảm khí độc hại và bụi mịn. Đây là lý do nhiều đơn vị chuyển sang thuê vận hành lò hơi hiệu quả.

Lựa chọn nhiên liệu sinh học thay thế

Các nhiên liệu như viên nén gỗ hay biogas được khuyến khích vì có lượng phát thải thấp, dễ kiểm soát.

Tối ưu hóa vận hành qua đơn vị chuyên nghiệp

Sử dụng dịch vụ vận hành lò hơi trọn gói giúp doanh nghiệp đảm bảo hiệu suất vận hành và tuân thủ môi trường.

Tái sử dụng nhiệt và giảm thiểu lãng phí

Một số hệ thống cho phép tái sử dụng nhiệt dư, giảm lượng nhiên liệu tiêu hao, từ đó giảm phát thải ra môi trường.

Áp dụng mô hình thuê vận hành theo ca

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang ưa chuộng thuê vận hành lò hơi theo ca nhằm tối ưu chi phí và kiểm soát chất lượng môi trường.

---

Kết luận: Đảm bảo phát triển bền vững với QCVN 19:2024

Việc tuân thủ Bộ Quy chuẩn Việt Nam trong xử lý tác nhân thải ra môi trường không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là cam kết phát triển bền vững của doanh nghiệp. QCVN 19:2024/BTNMT là công cụ mạnh mẽ nhằm kiểm soát khí thải công nghiệp, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, và hướng tới một nền kinh tế xanh – sạch – hiện đại.

Các doanh nghiệp nên chủ động cập nhật quy định, lựa chọn lò hơi phù hợp, sử dụng nhiên liệu sinh học, đầu tư hệ thống xử lý khí thải đạt chuẩn và hợp tác với các đơn vị vận hành chuyên nghiệp. Chỉ khi làm được điều này, chúng ta mới có thể chung tay tạo nên môi trường trong lành và phát triển thịnh vượng.

Bảng Phụ lục kèm theo: